Foto: Neide Rigo
Beste vrienden van De Zee van pelgrim Antonio,
Na een lange droogte zijn de ruïnes van Canudos opnieuw drooggevallen.
Het heeft gelukkig inmiddels weer een beetje geregend – alles staat er groen bij – maar dat was lang niet genoeg om het stuwmeer te vullen.
Deze grote droogte begon kort nadat wij voor het laatst in de Sertão waren, en is de ergste sinds 1997. Er vielen tussendoor wel een paar kleine regentjes, maar nooit genoeg en veel mensen zijn grote delen van hun vee kwijtgeraakt. Daarnaast werden ze helemaal afhankelijk van waterwagens, en dus ook van de willekeur van lokale politici.
Als je dan ziet hoeveel miljarden er zijn verdwenen in de put van het WK, doet het pijn om te weten dat een fractie daarvan genoeg zou zijn om heel veel van dit soort problemen op te lossen. Je kunt niemand de schuld geven als het niet regent. Maar dat er nog altijd zóveel mensen onder leiden, dat ligt vooral aan het feit dat sommige mensen juist heel veel geld verdienen aan dat leed.
Zoeken onder water
Toen we onze film maakten heb ik een aantal maal in het stuwmeer gedoken, op zoek naar de ruïnes. Dat was in 2007 en 2010. Het meer was toen vol en gemiddeld zo’n 13 meter diep. Het water was donkergroen en zelfs met een lamp kon je maar een halve meter vooruit kijken. Het was onbegonnen werk maar toch wilde ik het proberen.
Er wordt al in het meer gevist sinds het ontstond, in 1969, en je kunt onder water zomaar vast komen te zitten in een oud visnet. Er zijn in die jaren al heel wat mensen verdronken – niet omdat ze de ruïnes zochten, maar gewoon tijdens een zwempartij. Maar ik dacht dat ik goed voorbereid was. Aan mijn been droeg ik een houder met een scherp duikersmes.
Toch kreeg ik het op de derde dag van de zoektocht opeens benauwd. Van de ene seconde op de andere was er iets in mij dat zei: ERUIT! NU METEEN!
Ik ging naar boven waar Susanne en Landinho – de visser/accordeonist uit de film – in de roeiboot zaten te wachten. Het was genoeg geweest. De ruïnes bleven verborgen in het donkere water, en op de plek waar we ze in de film wilden tonen zie je nu alleen maar beelden van een zoekende camera in het donkergroene water. En dat voelde goed zo: Canudos lag onder water begraven, en wie waren wij om haar in haar rust te storen en weer op te graven? Achteraf voelde mijn duikzoektocht een beetje als grafschennis.
Kort daarop vonden we een oude videoband met beelden uit 1997, toen de ruïnes droog waren gevallen en voor korte tijd veranderden in een bedevaartsoord, tot ze weer onder water verdwenen. Prachtige, stralende, poëtische beelden, waarmee we de film konden afsluiten.
En nu zijn ze er weer. In 2012 verscheen het eerste puntje, en het water bleef verder zakken. De ruïnes zien er nog net zo sprookjesachtig uit als in 1997. Alleen de behoefte aan een bedevaartsoord lijkt te zijn verdwenen.
Foto’s: Neide Rigo
De grote vlakte op de foto hierboven bestaat normaal helemaal uit water, vanaf de plek waar de fotograaf staat tot aan de heuvels in de verte, met een eiland waar de bomen staan.
We gaan erheen
Binnenkort beginnen we met de planning van onze tournee door Brazilië, om de film terug te brengen naar huis, naar de waar plek hij is opgenomen. En de meest bijzondere première die we daar kunnen bedenken is temidden van de ruïnes van Canudos. Toch hopen we dat een paar stevige regenbuien ervoor zorgen dat dat niet doorgaat. Het liefst doen we het aan de oevers van een goed gevuld stuwmeer, waarin Canudos weer diep onder water verscholen ligt.
Maar nu zijn we nog even in Nederland
En we hebben weer een dikke agenda. Aanstaande zaterdag vieren we de midzomernacht met De Zee van pelgrim Antonio in Leiden. Daarna een reis door Duitsland, en vervolgens is de film eindelijk weer in Amsterdam te zien (driemaal zelfs). Wat er daarna nog allemaal komt kun je lezen in de agenda hierboven. Mocht je mensen kennen die de film willen zien en die ergens wonen waar we langs komen, bazuin het gerust rond. Hoe meer zielen, hoe meer vreugd. En als je het leuk vindt om de trom te roeren kunnen we je zelfs een pakketje ansichtkaarten of flyers sturen. Schroom niet om contact met ons op te nemen.
Voor nu wensen we je van harte een mooie zomer toe!
Groeten uit de haagse duinen,
Mendel Hardeman & Susanne Dick
PS Vertoningen van De Zee van pelgrim Antonio kunnen overal plaatsvinden. Het enige wat we nodig hebben is een groep mensen en een witte muur. Lijkt het je leuk om zelf een vertoning op te zetten, of ken je iemand die zich daardoor aangesproken voelt? Neem dan contact met ons op. Ook als je niet zeker weet of je ideeën wel geschikt zijn. We denken graag met je mee.
Foto: Neide Rigo
