Beste allemaal,
Ik schrijf met een verzoek aan iedereen die de Sertão en Brazilië een warm hart toedraagt.
Op 21 oktober jongstleden leerde ik in Canudos een man kennen. Hij kwam eten in het pension waar wij logeerden, en omdat er te weinig tafels waren kwamen hij en 2 andere mensen bij mij en Susanne aan tafel zitten. Het was een zeer innemende, rustige man, ergens in de zestig, die weloverwogen en zacht sprak. We raakten aan de praat, en toen hij klaar was met eten vroeg ik hem zijn naam. Ik had al zo een vermoeden wie het zou zijn, maar wilde het even zeker weten. Eén van de mannen die hem begeleiden antwoorde voor hem: “hij is, weet je wel, – ” waarop ik hem aanvulde: “Bisschop Luiz Cappio ?”
Ik wist dat Dom Luiz die avond een toespraak zou houden in Canudos. Hij is bisschop van Barra, een stad aan de rivier São Francisco. De São Francisco is de tweede grootste rivier van Brazilië, op de Amazone na, en loopt dwars door de Sertão. Zonder de São Francisco zou het climaat in de Sertão zo droog zijn dat menselijk leven praktisch onmogelijk zou worden. Al jaren wordt deze rivier aangetast door grote bouwprojecten – stuwmeren die het hele noordoosten van Brazilië van electriciteit voorzien en enorme irrigatiesystemen die het mogelijk maken om midden in de Sertão op onvoorstelbaar grote schaal exportdruiven te verbouwen. Bij de aanleg van dit soort projecten worden traditiegetrouw hele dorpen ontruimt en zonder enige vorm van compensatie ergens in een dor gebied neergeplompt. Daarnaast wordt, langs de hele lengte van de rivier, de oorspronkelijke bevolking die al sinds mensenheugenis langs en van de rivier heeft geleefd – veelal afstammelingen van indianen – steeds verder verdrongen. Ze komen langzaamaan steeds verder bij de rivier vandaan te wonen waardoor het irrigatiewater zo duur wordt dat ze het niet kunnen betalen. De goede stukken land, vlakbij de rivier, met goedkoop water, zijn namelijk bezet door grote bedrijven uit het buitenland en het Zuiden van Brazilië, die door hun invloed in de politiek altijd kunnen zorgen dat ze haantje de voorste zijn.
Hierdoor droogt de São Francisco langzaam op. Al jaren geleden gaf de politiek toe dat de rivier op sterven na dood was, en dat er urgent een plan moest komen om de streek te “revitaliseren”. Dit is er nooit van gekomen. In plaats daarvan heeft de regering Lula een megalomanisch plan, dat al sinds eind 19e eeuw in de koelkast lag, tevoorschijn gehaald. Er zal een serie grote kanalen worden gebouwd waardoor er ook in het hart van de deelstaat Ceará door grote bedrijven uit het Zuiden van het land veel geld kan worden verdiend aan fruitteelt. Hierdoor zal de rivier nog verder worden aangetast en zal de prijs van het water nog verder stijgen waardoor het overleven voor de bevolking steeds moeilijker wordt.
Dom Luiz Cappio zet zich al tientallen jaren in voor het behoud van de São Francisco en de bevolking die van de rivier afhankelijk is. In de jaren ’90 organiseerde hij de Mars voor de São Francisco, een lange tocht te voet van de bron van de rivier tot aan de plek waar hij in de Atlantische Oceaan stroomt. Tegenwoordig zou dit niet meer kunnen: dit jaar was de rivier zo zwak dat de Atlantische Oceaan de rivier instroomde in plaats van andersom.
Toen de plannen voor de “Transpositie” van de rivier zonder enige vorm van volksraadpleging in 2005 bekend werden gemaakt, besloot Dom Luiz in hongerstaking te gaan tegen deze plannen van zijn vriend Lula. Dom Luiz heeft namelijk zijn hele leven campagne gevoerd voor de partij van Lula, en Lula zelf is altijd tegen dergelijke bouwprojecten geweest. Lula is zelfs betrokken geweest bij de Mars voor de rivier. Maar nu is hij president, en van het ene moment op het andere van gedachten veranderd. Het probleem is, zegt men: Lula is herkozen met de steun van grote bedrijven, vooral bouwconcerns. Zonder hen was hij misschien op dit moment geen president meer. En nu worden er grote bouwprojecten van hem geëist. Dat het ontwerp van dit monsterproject zo krakkemikig is dat meer dan 50% van al het water door verdamping verloren gaat voordat het zijn irrigatiebestemming bereikt, doet er niet toe: er moet en zal gebouwd worden.
De hongerstaking van de bisschop werd wereldnieuws, en na 11 dagen beloofde de overheid dat het project zou worden opgeschort en er een brede volksraadpleging zou plaatsvinden. Dom Luiz brak zijn hongerstaking af en kreeg de kans om zijn oude vriend Lula te spreken. Dit gesprek leverde enkel vage beloftes op. Sindsdien heeft alles stilgelegen, ook de plannen voor een volksraadpleging. Totdat een half jaar geleden het leger langs de São Francisco opdook om het gebied waar de bouw zou beginnen af te zetten. Ondanks veel protest en studentenopstanden wordt het plan nu uitgevoerd. Wij waren onlangs een week in Macururé, een gemeente langs de São Francisco. Een groot deel van de gemeente zit zonder water, de dieren die men houdt om van te leven leiden dorst en er moet dagelijks uren worden gelopen om ze van water te voorzien. Terwijl ze minder dan 20km van de rivier af wonen. Voor hen is er geen “transpositie”-plan, ze zijn arm en ongeletterd en niemand hoeft naar hun stem te luisteren.
Op 27 november jongstleden, 5 weken nadat wij hem in Canudos leerde kennen, ging Bisschop Dom Luiz Cappio voor de tweede maal in hongerstaking. Vandaag is de tweeëntwintigste dag. Door de grote hitte gaat zijn toestand nu snel achteruit.
Hij, de kerken uit de streek en vele bevolkingsorganisaties eisen dat het leger wordt teruggetrokken en dat de plaatselijke bevolking inspraak krijgt in de plannen. Maar de lobby vóór de bouw heeft zich ditmaal beter voorbereid, waardoor de media bijna helemaal zwijgt, of de bisschop belachelijk maakt. Hierdoor hebben veel mensen in Brazilië geen idee wat er zich aan de São Francisco afspeelt. Lula zelf houdt vast aan de mythe dat dit project is opgezet om “12 miljoen arme brazilianen van water te voorzien”, en dat hij die 12 miljoen mensen niet in de kou laat staan omwille van één dwaze monnik.
Deze geschiedenis houdt me continu bezig. Overdag kan ik aan weinig anders denken, en ‘s nachts lig ik wakker en echoo’t zijn toespraak, die avond waarop ik hem leerde kennen, na in mijn hoofd. Over Mahatma Gandhi en zijn geweldloos verzet, en over de vraag Wanneer het de moeite waard is om je leven ergens voor te geven. Ik vraag me af of er iets is wat ik kan doen. Maar ik kom er niet uit. Het enige wat ik op dit moment kan doen is jullie allemaal vragen om de website van de actie te bezoeken.
Als je Duits goed genoeg is kun je het beste naar de volgende site gaan – deze geeft het beste overzicht van de kwestie, en een link naar een petitie: http://www.ewl-hueckelhoven.de/rio_sao_francisco.htm
Is je Duits niet goed genoeg, ga dan naar de Braziliaanse website, waarop ook een aantal onderdelen in het Engels te vinden zijn.
Uma Vida pela Vida – Een Leven voor het Leven.
www.umavidapelavida.com.br
Deze site is niet erg overzichtelijk. Ook bij de wijze waarop de bisschop gepresenteerd wordt kun je vraagtekens zetten. Dit doet echter niets af van de inhoud, die dringend is en de website vele malen overstijgt. Er kan in verschillende talen een steunbetuiging gedownload worden. Klik hiervoor op “Cartas de Apoio” (Steunbetuigingen). Ook kunnen alle relevante documenten met cijfers en informatie over het project, alsmede de levensloop van de bisschop, worden gelezen. De Duitse afdeling van de site is veel uitgebreider dan de Engelse, dus als je Duits goed genoeg is raad ik je aan daar naartoe te gaan. Er wordt gevraagd de steunbetuiging naar de Braziliaanse overheid te emailen of, nog beter, te faxen, en een kopie ervan te sturen naar de organisatie van Een Leven voor het Leven. Zij willen alle steunbetuigingen bundelen en nogmaals bij de overheid bezorgen. Tevens wordt erop aangedrongen dat ook Internationale steun heel belangrijk is – hoe meer mensen ervan weten en hun stem laten horen, hoe beter.
Nadat ik dit allemaal heb geschreven hoor ik zojuist op het Jornal Nacional dat de bisschop vandaag buiten bewustzijn is geraakt en opgenomen is in het ziekenhuis. Het is de vraag hoe het nu verder gaat. Zowel hij als zijn familie hebben aangegeven dat hij bereid is te sterven, als er daardoor iets in gang kan worden gezet dat de rivier ten goede komt. De onderhandelingen met de overheid lopen, maar er zijn nog geen concrete resultaten. Daarom is het uiterst belangrijk dat zoveel mogelijk mensen druk uitoefenen!
Bedankt voor jullie tijd. Ik hoop dat iedereen de moeite neemt om hier in ieder geval even naar te kijken. En stuur deze email alstublieft door naar iedereen die aan deze zaak kan bijdragen! Verder wil ik al diegenen die geloven in een God die groter is dan wij mensen, vragen om deze kwestie en het leven van Dom Luiz bij hem neer te leggen.
Onze vierde Nieuwsbrief is in de maak, een beetje verlaat door alle omstandigheden, maar hij zal spoedig volgen.
Hartelijke groeten van
Mendel en Susanne
